Kościół drewniany[1]

Kościół drewniany w Malni jest najmłodszym z grupy poewangelickich kościołów zbudowanych na początku XIX w. w Kostowie, niedaleko Kluczborka.

Jego dzieje na przestrzeni ostatnich dwudziestu pięciu lat, kiedy go zdemontowano i ponownie zrekonstruowano, ale już na innym miejscu zostały w dużej mierze opisane tam, gdzie mowa jest o gospodarczych osiągnięciach budowniczego kościoła, ks. prałata Franciszka Duszy oraz kolejnych proboszczów w parafii Malnia. Przyznać należy, że najnowsze dzieje kościoła związane z Malnią stanowią jedynie wycinek o wiele bogatszej jego historii, która zostanie obecnie w krótkich zarysach zaprezentowana. Analizując tematyczne opracowania, zaznaczyć należy, że XIX-to wieczni badacze nie poświęcali mu zbyt wiele uwagi. Jego istnienie odnotowano jedynie w inwentarzach typu topograficznego. Pomijają go również niemieccy uczeni z początku XX wieku zajmujący się drewnianymi kościołami na Śląsku. Krótkie wzmianki na temat kościoła w Kostowie udało się odnaleźć jedynie w regionalnych kalendarzach ziemi kluczborskiej oraz w ogólnych opracowaniach dotyczących sztuki na Śląsku. Bardzo istotną pracą, zawierającą ciekawe informacje o historii drewnianego kościoła w Kostowie jest publikacja Dienwiebela. W literaturze powojennej omawiany kościół doczekał się szerszego opracowania. Sporządzono jego inwentaryzację. Powstało nawet na jego temat studium historyczno-architektoniczne. Istotne dane historyczne dotyczące kościoła pochodzą także z inskrypcji umieszczonych na różnych detalach architektonicznych obiektu, które przetrwały napór czasu oraz prace rekonstrukcyjne.

Kościół został zbudowany w Kostowie przez ewangelików w latach 1801-1804.

W latach 1976-1978 dokonano jego rozbiórki i ponownej rekonstrukcji w Malni.Po rozebraniu kościoła przewieziono niektóre jego części na nowe miejsce, gdzie miał być odbudowany. Wszystkie prace podejmowano pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i wyznaczonych przez niego ekspertów. W Archiwum parafialnym zachował się ważny dokument obrazujący stan elementów konstrukcyjnych kościoła przywiezionych do Malni.

Przytoczona opinia eksperta wskazała na to, jak bardzo zniszczony i zdewastowany był kościół w Kostowie. Udało się do Malni przywieźć niewielką ilość oryginalnego budulca, a i ten w dużej mierze nie nadawał się do dalszego wykorzystania. Trzeba więc było ogromnego nakładu sił, finansów i środków budowlanych, aby zrekonstruować drewniany kościół zgodnie z zachowanymi planami. Warto więc obecnie zwrócić uwagę na kilka szczegółów związanych z technicznym opisem odbudowanego kościoła.

Konstrukcja kościoła

Ściany kościoła są drewniane o konstrukcji zrębowej. Łączone na narożach na zamki węgłowe francuskie, z zewnątrz nieosłonięte, wewnątrz pokryte boazerią deszczułkową. W tęczy znajduje się stara oryginalna belka na której widnieje napis: „ Ein feste Burg ist unser Gott. Ein gute Wehr und Waffen”.

Kościół ozdobiony został nadbudowaną wieżyczką konstrukcji słupowej, szalowaną z zewnątrz deskami. Strop kościoła jest płaski i pokryty deskowaniem. Więźba dachowa drewniana, jętkowa, nad nawą stężona ramą stolcową. Dach kościoła pokryty jest gontem, a jego wieża blachą. Podłogi wykonane zostały z desek. Na chór prowadzą drewniane schody policzkowe z drewnianą balustradą tralkową. Również stolarka jest drewniana. Okna pojedyncze krosnowe.

Plan kościoła

Kościół założony jest na planie dwóch, połączonych ze sobą krótszymi bokami, prostokątów; zbliżonej do kwadratu nawy i przylegającego doń, zamkniętego trójbocznie, prezbiterium. Przy nawie, od wschodu, mieści się prostokątna kruchta. Plan symetryczny jest zwarty, nieznacznie rozczłonkowany przylegającą od północy do prezbiterium, prostokątną zakrystią z wejściem od zachodu.

W środku w południowej ścianie nawy znajduje się boczne wejście (bez kruchty). W południowo-wschodnim narożniku nawy zbudowano jednobiegowe schody prowadzące na chór wsparty na słupach, ciągnący się wzdłuż trzech ścian nawy.

Bryła kościoła

Bryła kościoła jest zwarta, symetryczna, nieco rozczłonkowana przylegającymi doń aneksami - od wschodu kruchtą oraz zakrystią przy północnej ścianie prezbiterium. Dominantę przestrzenną wyznacza czworoboczna wieża wtopiona we wschodnią połać dachu nawy. Budynek jest pokryty dwuspadowymi dachami: wyższym nad nawą oraz niższym nad prezbiterium i kruchtą. Zakrystia pokryta jest jednospadowo. Zamknięcie prezbiterium kryte jest trójpołaciowo. Ściany szczytowe nawy, kruchty oraz zakrystii przedzielone zostały okapami. Na wieży zamocowano hełm baniasty z latarnią.

Elewacje kościoła